In de loop der tijd zal de Auveleberg waarschijnlijk beetje bij beetje zijn afgeplat; de heuvel werd minder hoog, maar nam in diameter toe. Op oude foto’s is een aanzienlijke verhoging aan de buitenrand te zien. Als deze grond teruggeplaatst zou worden naar de oorspronkelijke berg, bedraagt de hoogte ettelijke meters. Tien tot vijftien meter hoogte is dan niet ondenkbaar. De geologische situatie laat er geen twijfel over bestaan dat de heuvel door mensenhanden is aangelegd. Dat zal zeker een flink karwei zijn geweest.

Rond 1965 is de Auveleberg geslecht in verband met de nieuwbouw ter plekke( zie foto). De naamgeving van het hotel Auveleberch in het Limbrichterveld laat zich nu gemakkelijk plaatsen, want enkele meters achter het pand lag inderdaad de betreffende Auveleberg.

Zijsprong naar een... windmolen?

Even terzijde; bij het intekenen van de oude wegen viel me het Molenwegske op. Een weggetje dat van Limbricht naar Ophoven liep. De naamgeving zou voor de hand kunnen liggen, want aan de ene zijde lag de thans verdwenen molen van Limbricht en aan de ander zijde, zij het wat verderop, de molen van Ophoven. Maar wat blijkt... op de oude kadasterkaarten staat een klein stuk land ter hoogte van het (oude) industrieterrein vlakbij de Bergerweg vermeld als zijnde Op de Moelecoul. Dit stemt tot nadenken, misschien staat de naam Molenwegske helemaal niet in relatie tot de eerder genoemde watermolens. Mogelijk heeft in de buurt van de plek die Moelecoul werd genoemd, ooit een tot nu toe onbekende windmolen gestaan..!

 

Romeinse grafheuvels werden vrijwel altijd aangelegd langs verbindingswegen. Dat maakt het aannemelijk dat de Onderste Limbrichterweg of de voorloper ervan van Romeinse oorsprong is. De ouderdom en de belangrijkheid van de oost-west-verbindingen van en naar Sittard worden hiermee opnieuw benadrukt.

Romeinse sporen in het Hoogveld laten bewoning uit die periode zien. Archeologische vondsten gedaan bij de aanleg van de Oda-parking hebben een volledig nieuw licht geworpen op de Romeinse aanwezigheid in de buurt van het centrum te Sittard. Ook de Romeinse vondsten in Limbricht enkele jaren geleden pleiten voor bewoning aldaar in die periode. Een Romeinse verbindingsweg tussen Sittard en Limbricht ligt daarom steeds meer voor de hand.

 

Remken en Palmken

De Auveleberg zou ook een executieplaats zijn geweest. In 1550 stierven Remken Ramakers en Palmken Palmen de dood op de brandstapel die was geplaatst op de Auveleberch. De Staat had deze vredelievende protestanten vervolgd en ze betiteld als revolutionairen; ze moesten het met de dood bekopen. In 1794 werd een Franse spion in de berg begraven.

In de buurt van de berg zijn vroeger ook (IJzertijd ?) urnen gevonden. Opgeslagen in een vergeten vitrinekast van het hotel Auveleberch zijn deze helaas met het wisselen van eigenaar verloren gegaan.

 

Kleine mensjes...

Volgens de overlevering dansten vroeger kinderen bij de Auveleberg en zongen er liedjes. Niet zo heel verwonderlijk, want in de berg woonden Auvelemennekes, een kaboutervolk. Het is interessant te zien hoe deze kleine mensjes overal in Noordwest-Europa en zeker in Limburg voorkwamen.

De regionaal verschillende naamgeving heeft veel gemeen: auvermannetjes, abelemenkes, auvelmannekes. aövelmenkes, auvermannetjes, auwelemenkes, hövelemenkes, heuvelmenkes, hövelmennekes, en bergmenkes. Etymologisch is het woord auvel nauw verwant aan het middeleeuwse woord alf waar later elf van is afgeleid. Oorspronkelijk konden alven zowel boosaardige als goedaardige geesten zijn; men sprak daarom van lichtalven en donkeralven. In sommige landen, zoals onder andere in Scandinavië, werden alven gezien als de geesten van gestorven voorouders. De latere alven waren in de regel goedaardig en bereid mensen te helpen, maar o wee als je hen het leven zuur maakte, dan waren ze belust op wraak en konden ze je het licht uit de ogen laten verdwijnen. Lang geleden bestond met een duidelijk negatieve strekking, het woord alfsgedroch, de bedrieglijke schijn die door de alven werd veroorzaakt. Door de uitbreiding van het christendom werden de kabouter- en elfenwereld steeds meer gedemoniseerd; voor natuurwezens was in de Kerk duidelijk geen plaats.

 

Niet alleen in Sittard...

In diverse plaatsen rond Sittard zijn volksverhalen bekend met het thema auvelemennekes.

Vaak woonden ze in haagten (ondergrondse vluchtgangen) zoals bij het oude slot in Stein, de (oude) Hanenhof in Geleen en de Blomberg in Geulle.

In Bunde ligt in een wei de Averput waaraan de sage van de verdwenen ridder is verbonden.

In Echt woonden hövelemenkes op het Groenshöfke en in Hoensbroek zijn de Auvermoerbeek en Auverberg terug te vinden. Op Heerlerheide lag de Hetsemännekesberg, daar kreeg het dwergvolk vlaaien voor het poetswerk dat ze deden.

Bij Berg aan de Maas woonden kaboutermenkes in de hoge Maasoever. Zij zijn bij hoogwater verdronken, de hoge puntmutsjes heeft men nog in het water zien drijven...

Veel van de auvermannekes die langs de Maas woonden zouden door de herhaaldelijke overstromingen uiteindelijk zijn weggevlucht naar de Belgische Kempen.

In Doenrade kookte men als tegenprestatie rijstepap voor de auvermannekes.

Ook vertelt men in België in de omgeving van Luik dat de auvelemenkes steenkool hebben ontdekt.

De aubelmenkes in Stokkem hielpen de boeren met het spreiden van de mest over de akker.

De folklore rond de gedragingen van het dwergvolk is vaak eensluidend. Ze kwamen pas bij zonsondergang tevoorschijn en konden vaak geen lawaai verdragen, het luiden van kerkklokken was al genoeg om hen te verjagen. Meestal leenden de auvelemenkes pannen en potten, soms om die zelf te gebruiken maar meestal om die schoon te maken en te schuren. Wie goed was voor de auvelemenkes werd door hen ook goed behandeld. Zij maakten dan karweitjes af die waren blijven liggen.  Ze melkten af en toe ook de koeien of hielpen de smid.

Dat de Sittardse Auveleberg niet onbekend is, blijkt uit de vermelding opgenomen in het ‘Algemeen Vlaamsch Idioticon’ dat in 1865 werd uitgegeven op last van het Taal- en Letterlievend Genootschap: “Alvermannekens, alvermênnekens: kaboutermannekens. In het Frans lutines, maar in Diest ook wel hüssen genoemd. In Limburg zegt men auvelmannekes. Vandaar de Auveleberg te Sittard.”

Uit bovenstaande kan worden samengevat dat met het afgraven van de Auveleberg een klein maar niet onbelangrijk cultuurhistorisch monument verloren is gegaan... Een schrale en enige troost is het feit dat de herinnering voortleeft in de naam van hotel Auveleberch.