Waar haalden ze het vandaan ?
Potten, pannen, messen en bijlen in Sittards prehistorie.
Algemeen wordt aangenomen dat de mens in vroeger tijden zich zoveel mogelijk zelf in zijn levensonderhoud voorzag. Maar ook toen waren er grondstoffen en gebruiksvoorwerpen die alleen door middel van handel met andere bevolkingsgroepen konden worden verkregen. Voor enkele tijdvakken is hieronder de import van goederen onder de loep genomen:
Bandkeramiek
De Bandkeramiekers vormden de oudste boerengemeenschappen van Sittard. Ze woonden hier zo'n 7000 jaar geleden o.a. in het gebied tussen schouwburg, IJzeren Brug en LTS.
Bandkeramiekers waren meesters in het pottenbakken. Ze gebruikten eigentijdse motieven die kenmerkend waren voor deze streek. Toch zijn er bij opgravingen scherven met een afwijkend motief gevonden, gemaakt van een kleisoort die in deze omgeving niet voorkomt. Waarschijnlijk zijn het scherven van potten afkomstig uit de bandkeramische nederzettingen gelegen op de Aldenhovenerplatte in Duitsland.
Vrijwel alle gereedschap voor het snijden en kappen, zoals messen en bijlen, werden in de prehistorie geïmporteerd. Vanwege de grote hoeveelheden die men nodig had, kan gerust aannemen dat er in die tijd heel wat handelaren zijn geweest. Zo'n handelsreiziger moest bijzondere kwaliteiten in huis hebben. Hij moest ooit gehoord hebben dat er op een bepaalde plek iets te vinden was, bijvoorbeeld vuursteen uit de mergelafzettingen bij Maastricht. Vervolgens moest hij de weg er naartoe weten te vinden. Wegen zoals wij die nu kennen waren er niet en in onbewoonde gebieden konden veldpaadjes in één seizoen gemakkelijk dichtgroeien. Zonder de huidige wegwijzers en kaarten kon men in de rijke bebossing dus vlug verdwalen. Oriënteringsvermogen was een vereiste en natuurlijk moest men niet bang zijn aangelegd. Beren en wolven waren in die tijd niet zeldzaam. Een eenvoudige beek, zeker als het water in de winter hoog stond, kon een behoorlijke hindernis vormen. Vuursteen zal meestal als halffabrikaat vervoerd zijn. Het is immers niet verstandig met kilo's ruwe vuursteen te gaan slepen als je bij de bewerking meer dan driekwart weggooit. Er werd trouwens heel wat afgelopen. Vuurstenen uit Ryckholt zijn op een afstand van maar liefst 300 kilometer teruggevonden. Voor bijlen had men specifiek materiaal nodig. De gebruikte steensoorten waren amfiboliet, basalt en kwartsiet. Basalt en amfiboliet komen in de natuur in onze omgeving niet voor. Maasgrind bevat wel kwartsiet maar geen basalt ; en amfiboliet slechts in onbetekenende hoeveelheden. Basalt is waarschijnlijk aangevoerd uit het Siebengebirge, een gebied onder Bonn, een afstand in vogelvlucht van zo'n honderd kilometer. Amfiboliet kwam uit Polen via een 750 km lange weg. Diverse stadia van tussenhandel hebben hier uiteraard een rol gespeeld.
Zandsteen ter vervaardiging van maal- en wrijfstenen voor de graanverwerking kon men aantreffen tussen het maasgrind maar het kwam ook uit de Eifel in vorm van basaltlava.
De rode kleurstof hemaetiet, een ijzerhoudende verbinding, werd gebruikt om aardewerk te sieren en mogelijk werd het ook als voorloper van make-up gebruikt. Ook deze geliefde kleurstof werd van elders aangevoerd, namelijk uit de Eifel of Ardennen.
Bronstijd
Bij de aanvang van de Bronstijd die duurde van ongeveer 2000 tot 700 voor Christus, deed - de naam zegt het al - het metaal brons zijn intrede. In brons, en met name in bronzen bijlen, moet er een levendige handel bestaan hebben. In het gehucht Heppeneert onder Maaseik, werd in 1992, in een akker een depot gevonden van ongeveer 50 bronzen bijlen. Vermoedelijk waren die om een nog onbekende reden door een bronshandelaar begraven. Opvallend is dat deze handelaren ook vaak afvalbrons bij zich hadden. Alle restjes van bijv. kapotte bronzen armbanden, messen, zwaarden en riembeslag werden zorgvuldig verzameld om opnieuw gesmolten te worden. De handelsreizigers in brons waren vaak tevens bronssmid. Op aanvraag konden ze met behulp van een stenen gietvorm ter plekke bijvoorbeeld een nieuwe bijl gieten.
Door de samenstelling van brons te onderzoeken kan men de herkomst van het metaal vaststellen. Brons kan van diverse landstreken komen, maar niet uit Nederland want zowel koper als tin (brons is een legering van meestal koper en tin) komt in ons land niet voor. In Tsjecho-Slowakije en Spanje vond men koper; tin in Bohemen, Cornwall, Bretagne en Spanje. In die landen werd dus veel brons geproduceerd. In de Bronstijd vond ook de eerste import plaats van barnsteen vanuit Noord-Duitsland en Denemarken. Barnsteen was vanwege de zeldzaamheid een zeer gewild ruilmiddel.
IJzertijd
De eerste ijzeren voorwerpen werden geîmporteerd vanuit ertshoudende gebieden. Later werd moerasijzererts verwerkt en was men in staat zelf ijzer te produceren. Het ijzer werd voor diverse doeleinden gebruikt, zoals zwaarden, messen, spelden en paardentuig.
Op het Hoogveld werden enkele jaren geleden, in een grafveld uit de IJzertijd, fragmenten van een exclusieve bronzen emmer gevonden. Deze emmer was oorspronkelijk van Italië afkomstig.
Een zeer waardevolle vondst in de omgeving van Sittard, is een Keltische "triquetrum"-munt. De zilveren munt die ook een klein deel goud bevat, is waarschijnlijk geslagen in het Middennederlandse rivierengebied.
In de buurt van het huidige milieupark, zijn fragmenten gevonden van kobaltblauwe glasarmbanden die vermoedelijk in Wychen bij Nijmegen werden gemaakt.
Aan het eind van de IJzertijd, in de overgang naar de Romeinse tijd, ontstond er een levendige handel in zout. Meestal werd zout gewonnen uit zeewater en vanuit de kuststreken naar onze regio verhandeld. Zout was in vroeger tijden heel kostbaar. Soldaten kregen hun soldij in zout uitbetaald. Dat is nog terug te vinden in ons woord "salaris" dat in het Latijn letterlijk "zoutgeld" betekent.
De "handel en wandel" van de prehistorische Sittardenaar bleef niet beperkt tot de nabije omgeving, maar strekte zich ver daarbuiten uit. Bedenkend welke grote afstanden te voet werden afgelegd, kan het woord "wandel" in deze uitdrukking méér dan letterlijk worden opgevat?!
(Ries van Doorn. 2003 - nr.1)
Maak jouw eigen website met JouwWeb