Romeinse herinneringen in akkers en wegen.

 

Vanaf even voor onze jaartelling verbleven ruwweg vierhonderd jaar ook Romeinen in onze regio. Gezien de archeologische vondsten was hun bewoning het meest intensief in de eerste twee eeuwen na Christus. In vergelijking met steden als Heerlen en Maastricht komt Sittard er maar bekaaid vanaf met overblijfselen uit de Romeinse tijd. Uitgezonderd enkele wegen, greppels, wat aardewerk en een aantal losse vondsten is er niet veel tastbaars voorhanden. Toch is het vrijwel zeker dat er in Broeksittard ten minste één Romeinse villa heeft gestaan. Deze werd ontdekt bij de bouw van een rij huizen in de Kerkstraat. De invloed van de Romeinen op onze cultuur in het algemeen, is desalniettemin groot geweest. Veel woorden in onze taal zijn van Romeinse oorsprong. Zo is bijvoorbeeld het woord kelder afgeleid van "cellarium" en venster van "fenestra". De namen van de maanden zijn afkomstig van Romeinse goden, keizers en nummeringen. Bijvoorbeeld maart, de eerste maand  in de Romeinse kalender, draagt de naam van de god Mars; juli en augustus die van de keizers Julius Caesar en Augustus, en september en oktober betekenen in het Latijn respectievelijk de zevende en achtste maand.  

Oók in de benamingen van stukken land (toponiemen) kan soms een ve

rband worden gelegd met de aanwezigheid van Romeinen in onze streken. Stadsarchivaris Jac. Offermans de schrijver van "Wo dan in Zitterd" (ca. 1948), heeft hier veel onderzoek naar gedaan. Ook in het proefschrift van P. Tummers, "Romaans in Limburgse namen"(1962), zijn interessante conclusies te vinden. De meest relevante vermeldinge

n zijn hieronder met moderne aanvullingen weergegeven.

Kamp.

Diverse kadastrale benamingen met het woord "kamp" kunnen refereren aan het oorspronkelijke Latijnse campus, dat veld betekent. Met betrekking tot het woord "kamp" zijn er meerdere benamingen terug te vinden: In de Kamp het gebied op het kruispunt van de Henric van Veldekestraat en Oude Weg. Aan de Engelenkamp in de oostelijke kop van, hoe kan het anders, de Engelenkampstraat. Maar er bestaat ook een Achter Engelenkamp dat is gelegen tussen het NS-station en de tunnel van Limbrichterveld. Het Kampken is te vinden ter plekke van de Stationsstraat en de Millenderkamp ligt ten zuiden en vlakbij kasteel Millen. Tot slot mag de Janskamperweg in Ophoven niet onvermeld blijven.   

Kaeskamer.

Een paar honderd meter achter de versboerderij van Nijsten aan de Bergerweg ligt De Kaeskamer, waarbij Kaes mogelijk een afleiding is van casnus, hetgeen eik betekent, het achtervoegsel kammer staat voor "deel van een bos".

Het woord kas' is trouwens ook een Oud-Nederlandse benaming voor eik.

Moolj, Mölj en Moelie.

Bijzonder interessant is de oude grensweg tussen de vroegere gemeente Sittard en Geleen in Ophoven die Mooljweg wordt genoemd. Dit is de weg die gaat vanaf het slachthuis naar Munstergeleen.  Moolj, Möl  of Moelie is mogelijk een afleiding van het woord molus dat staat voor grenssteen. Een verband met moelie in de betekenis van molen lijkt mij ook niet ondenkbaar, de weg voert immers in de richting van de watermolen te Munstergeleen.

In de Paels.

In het noordelijke gedeelte van het Hoogveld was vroeger een moerassig stuk land te vinden dat In de Paels of Pals werd genoemd. Deze naam is nauw verwant met De Peel in Noord-Limburg, en is afgeleide van het woord palus dat moeras, poel of veen betekent. Mensen die de nieuwbouw van deze wijk hebben meegemaakt kunnen zich vast nog de aanvankelijke wateroverlast herinneren in dit drassige gebied.

Spieker.

De boerderij die tot 1850 op de Schwienswei stond, heette De Spieker. Het woord spijker betekende net als het Duitse Speicher, opslagplaats voor veldvruchten. Het is afgeleid van spicarium = korenschuur.

Lahr.

De Lahrhof en Lahrweg zijn bekende namen in Sittard. Lahr  is mogelijk afgeleid van lares, een sprokkelplaats in het bos. Vroeger zal de Kollenberg ongetwijfeld flink bebost zijn geweest.

De Tomel.

Aan de oostkant van het bebouwde Kollenberg gedeelte, liggen enkele landgebieden met de benaming Tomel: Op de vurste TomelAan den Tomel en De achterste Tomel. De herkomst van deze specifieke naam is onduidelijk. Er is een groep mensen die meent dat Tomel van het Germaanse woord tump is afgeleid. Tump  staat dan voor een stuk land dat ten opzichte van de omgeving uitsteekt. Het woord duim is er nauw mee verwant. Toch zijn er ook mensen die in het woord Tomel  Romeinse verwantschap zien met het woord tumulus, dat (graf)heuvel betekent. Wellicht zal archeologisch onderzoek in de toekomst de juiste naam onderstrepen.  

Toorn en Taore.

Romeinen hadden in hun buitengebieden vaak torens geplaatst die dienden als uitkijkpost maar ook als seinpost om snel berichten via signalen te versturen. Enkele kadastrale benamingen verwijzen hier mogelijk naar: In het verlengde van de Lahrweg, net op Duits grondgebied, is een landstuk te vinden dat Aen de Taore  heet. In de omgeving van de Hasseltsebaan en het Fisscherpad is de Toorn  vermeld. Aan de Bergerweg in de buurt van het inmiddels afgebroken bedrijsfspand Worms is de kadastrale benaming Toren te vinden. Vlakbij de eerder beschreven kaaskamer ligt een landstuk dat In den Toorn  wordt genoemd. Het ligt aan de zuidzijde van de nieuwe atletiekbaan in de hoek van het veldweggetje dat Veeweg heet en de Middenweg (zie de foto die werd genomen vanaf de brug over het spoor). Een zeer strategisch punt want zonder de nu aanwezige bomen heeft men rondom een schitterend uizicht. Bij de aanleg van de Middenweg zijn in dit gebied al Romeinse vondsten gedaan, maar frappant is dat bij het archeologisch onderzoek dat vooraf ging aan de bouw van de atletiekbaan, diverse Romeinse relicten het daglicht zagen. Er kwam zelfs een stuk gracht of greppel kwam tevoorschijn. Romeinse wachttoren werden omringd door een greppel.

Tüddern en Millen.

Zeer markant is de naam Tüddern die met honderd procent zekerheid is te herleiden naar de  Romeinse legerplaats of vicus Theudurum, een plaatsnaam die óók voorkomt in een reisboek uit de derde eeuw na Christus. Het achtervoegsel durum betekent vesting.

De naam Millen zou zijn afgeleid van mille passes, duizend stappen (vergelijk het woord "mijl"), de afstand tot het nabij gelegen Tüddern.  

 

Romeinse weg te Hoogveld.

De traditie om oude kenmerken in een landschap te bewaren in een eigentijdse naamgeving, is terug te vinden in het Hoogveld. Hier werd de historische Romeinse weg, die het gebied van oost naar west kaarsrecht doorkruist, in een nieuwe naamgeving behouden. Als aardig planologisch element werden in het verlengde van de nieuwe weg, aan de kant van de Hasseltsebaan, trapjes over de geluidswal aangelegd. Mocht u eens boven aan dat trapje staan, dan is het aardig te weten dat bijna twee duizend jaar geleden onder uw voeten Romeinse soldaten marcheerden.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

(Ries van Doorn 2004 - nr. 3)

Maak jouw eigen website met JouwWeb